استفاده از مطالب، تصویرسازی ها، عکس ها، فیلم ها و پادکست ها با ذکر منبع و لینک مستقیم به وب سایت پلاك 52 بلامانع است.
تیرگان به شهادت باستان‌شناسان یکی از زیباترین و پس از نوروز شادترین جشن‌های ایرانی به شمار می‌رود. به قول هاشم رضی جشن آب و آب‌پاشی، فال و شعر، پایکوبی و دست افشانی، جشن رنگ‌ها بوده است. جشن‌های ایران باستان را می‌توان به دو دسته موسوم به جشن‌های آتش و جشن‌های آب طبقه‌بندی کرد. در دسته اول آتش افروختن و آتش بازی، محور اصلی جشن محسوب می‌گردد و در دسته دوم آب و آب‌پاشی سبب شادی و نشاط مردم می‌شود.
در جشن تیرگان نیز، چون دیگر جشن‌های بزرگ ایران، جنبه‌های مختلف مد‌نظر بوده است.
جشن تیرگان چیست؟
از نظر نجومی جشن تیرگان مصادف بوده است با بزرگ‌ترین روز سال خورشیدی و آغاز گرمای تابستان. روز سیزدهم هر ماه تیر نام داشته است و در تیر روز از تیرماه (سیزدهم تیرماه) جشن تیرگان را برای بزرگداشت تیر بر پا می‌کردند.
تیر در اوستا تیشتریه و در زبان پهلوی تیشتر نام دارد و متعلق به ستاره باران است. تیشتر همان ستاره‌ای است که در زبان اروپایی سیریوس نامیده می‌شود. نام‌های دیگراین ستاره شعرای یمانی یا شباهنگ است وپرنورترین ستاره در آسمان شب در صورت فلکی سگ بزرگ (دب اکبر) است که با فاصله ۸.۶ سال نوری یکی از نزدیکترین ستاره‌‌ها به زمین و دو برابر پرنورتر از ستاره سهیل، دومین ستاره پرنور آسمان است. به موجب یزدان‌شناسی مزدایی، هر گاه تیشتر در آسمان پیدا شود و بدرخشد، مژده باران می‌دهد. چهاردهمین یشت اوستا ویژه این ایزد است که شرح پیکارش با دیو خشکسالی (آپوش) به صورت شاعرانه‌ای آمده است. امروزه نخستین طلوع بامدادی این ستاره در عرض‌های جغرافیایی میانه ایران زمین در اوایل مردادماه اتفاق می‌افتد، اما در حدود چهار هزار سال پیش، نخستین طلوع بامدادی این ستاره در اوایل تیرماه یا آغاز تابستان بوده است و نام ماه تیر نیز از همین واقعه برگرفته شده است.
بیمه مسافرتی با پانزده سال سابقه در ایران و کانادا به همراه خدمات ویژه از درب منزل : مشاوره تلفنی
والدین، سوپر ویزا، تحصیلی، کاری، توریستی
نبرد تیشتر و آپوش
ایزد تیشتر پرچم‌دار زندگی، باروری، مانایی و پویایی است و همیشه درگیر با دیو خشکسالی بوده است. او که خود سرشت آب را دارد، به همه دریاها خواهد رفت تا جام‌هایی بزرگ را از آب پر کند و به یاری باد به آسمان ببرد. اما آپوش دیو خشکسالی راه را بر او می‌بندد.
آپوش یا قلب عقرب یک ابرغول سرخ و درخشان ترین ستاره صورت فلکی کژدم (عقرب) است. این ستاره در سرتاسر تابستان‌های گرم و خشک ایران‌زمین در ساعت‌های آغازین و میانه شب دیده می‌شود. فاصله تیشتر و آپوش از یکدیگر به اندازه سه برج فلکی و حدود ۹۰ درجه است.
فیلم کامل گپ و گفت با ماهان معین را تماشا کنید
در شب‌های تابستان ستاره آپوش حاکم مطلق آسمان است و مردم باستان حضور او در آسمان تابستانی را با نباریدن باران در ارتباط می‌دانستند. به ویژه که حتی جانور صورت فلکی منسوب به این ستاره یعنی عقرب نیز خاص مناطق خشک و بیابانی است. با سپری شدن هر یک از روزهای تابستان، ستاره تیشتر اندکی بالاتر و ستاره آپوش اندکی پایین‌تر می‌رود تا این‌که در آخرین روزهای تابستان چهار هزار سال پیش، آپوش به آخرین مرحله آسمان می‌رسد و از آن پس دیگر دیده نمی‌شود و تیشتر حاکم آسمان می‌گردد و با بالا آمدنش، موسم بارندگی نیز فرا می‌رسد. نبرد کیهانی این دو ستاره در تیشتر یشت اوستا به زیبایی تصویر شده است.
برای آشنایی بیشتر با جشن های ایرانی :
این واقعه یک‌بار دیگر در بهار سال بعد و فرا رسیدن تابستان رخ می‌دهد که در آن‌جا تیشتر در افق غربی ناپدید و آپوش یکه تاز آسمان می‌گردد. غلبه آپوش با عباراتی غم‌انگیز در اوستا توصیف شده است:
آنگاه تیشترِ درخشان و شکوهمند و دیو آپوش سه شبانه‌روز با یکدیگر نبرد می‌کنند. سرانجام دیو آپوش بر تیشتر درخشان چیره می‌شود و او را شکست می‌دهد. پس آنگاه تیشتر ناله و اندوه سر خواهد داد که:وای بر من ای اهورا‌مزدا، بدا به روزگار شما ای آب‌ها و ای گیاهان.
آرزوی خوشبختی برای همه
در اوستا، ستاره‌ای دیگر به نام «ستویس» از یاوران تیشتر شمرده شده است که با توجه به ویژگی‌های برشمرده برای آن، همان ستاره سهیل است. ستویس یا سهیل پس از تیشتر پرنورترین ستاره آسمان است. وظیفه این ستاره در اوستا رساندن آب به مساوات به همه سرزمین‌هاست. در این رابطه در تیشتر یشت اوستا آمده است:
آنگاه که ستویس برای بخشیدن پاداش، بر می آید؛ او این آب را به همه هفت کشور می رساند. آن زیبای آشتی بخش به سوی همه کشورها روان می گردد تا همه از سالی خوب بهره مند شوند؛ و ارمغان شود سالی خوش به همه سرزمین های ایرانی” (بند ۹ تشتر یشت).
چنان‌که می بینید ایرانیان در آرزوهای خود، شادکامی و خوشبختی را برای همه مردم جهان می‌خواسته‌اند.
دلیل مراسم آب پاشی چیست؟
مراسم آب‌پاشی در جشن تیرگان نمادی بوده است برای باران‌سازی. سنت شست و شوی در این روز حکایت از تامین آب دارد. در پشت تمام این آداب و رسوم چنین اندیشه‌ای وجود دارد که می‌شود با شبیه‌سازی و جادوی تقلیدی به طبیعت تلقین کنند باران و آب کافی بباراند تا گیاه و نبات پرورده شود.
جنبه اسطوره ای جشن تیرگان
جشن تیرگان مثل بیشتر جشن‌های باستانی ایران یک جنبه تاریخی- اسطوره‌ای نیز داشته است که این روز را مرتبط می‌دانسته‌اند با حماسه آرش کمانگیر که با رشادتش توانست مرزی بین ایران و توران معین کند.
پس از جنگ ایران و توران، هنگامی که افراسیاب تورانی توانست بر منوچهر ایرانی غلبه نموده، او را در طبرستان (گرگان) محاصره نماید، دو طرف بر این اصل توافق کردند که حدود خاکی که از ایران بایستی ضمیمه توران گردد، به واسطه پرتاب تیری معین شود. سلسله اتفاقاتی دست به دست هم داد تا آرش که مردی شریف، پرهیزگار و وطن‌دوست بود، برای این مهم انتخاب گردد.
داستان آرش در اوستا
چنان‌چه در اوستا آمده است سپندارمذ (امشاسپندان عشق و مهر فزاینده، فروتنی و بردباری) بر آرش ظاهر گشته، تیر و کمانی به وی داد. آرش از بالای کوه دماوند با مهری به بزرگی میهن با تمام توان آن تیر را رها کرد. تیر با انرژی مهر آرش و امر خداوند بر جاذبه زمین غلبه کرد و با همراهی باد، از روی کوه رویان گذشت و به دورترین نقطه شرق، در خراسان در کنار رود جیحون (آمودریا) فرود آمد و از آن پس آن‌جا مرز بین ایران و توران گردید که گویند مسافت هزار فرسنگ می‌شد. فشار این کار بر روی آرش چنان بود که پس از این پیروزی سوخت، خاکستر شد و جان به جان‌آفرین تسلیم کرد.
داستان آرش بی‌شباهت به داستان ماراتن نیست
پس از خاتمهٔ جنگِ یونانیان با سپاهیان ایران در زمان داریوش بزرگ، یونانی‌ها آن‌قدر از پیروزی بزرگ وغیرباور خود خوشحال و متحیر بودند که یکی از سپاهیان یونانی از شدت هیجان تمام مسافت بین دشت ماراتون (محل جنگ) تا آتن را دوید تا خبر پیروزی را بدهد و پس از آن، از شدت خسته‌گی درگذشت. با این وجود آوازه آرش ایران زمین در چهارچوب اسطوره‌ها ماند اما داستان ماراتن جهانی شد!
