درباره جشن سده روایت های مختلفی نقل می کنند. برخی می گویند از صد آمده و در این روز نسل کیومرث ، پدر نخستین،  درست صد تن شدند و یکی از خود را بر همه پادشاه انتخاب کردند.


بعضی آن را داستان کشف آتش توسط انسان می دانند و روایت می کنند که هوشنگ‌شاه پیشدادی با گروهی از ملازمانش برای گردش به محلی رفته بود که ناگهان ماری جلویش ظاهر می‌شود، او هم با انگیزه‌ دفاع از خود سنگی را برداشته و به سوی سر مار پرتاب می‌کند، آن سنگ که از نوع آتش‌زنه بوده، جرقه می زند و آتش پدید می آید و از آن روز جشن گرفته می‌شود. فردوسی در خصوص این واقعه در شاهنامه می گوید:

دل سنگ گشت از فروغ آذرنگ
فروغی پدید آمد از هر دو سنگ
نیایش همی کرد و خواند آفرین
جهاندار پیش جهان آفرین
همین آتش آن گاه قبله نهاد
که اورا فروغی چنین هدیه داد
سده نام آن جشن فرخنده کرد
یکی جشن کرد آنشب و باده خورد

نظر دیگر اینکه سده، صدمین روز زمستان است. بعضی هم اعتقاد دارند که این جشن یک آئین زرتشتی است و برخی شکل گیری آن را به پیش زرتشت و دوران میترائیسم منتسب می کنند.

اما به نوشته مورخانی همچون بیرونی، بیهقی، گردیزی جشن سده یکی از سه جشن بزرگ ایرانیان است که در دوران اسلامی، تا اواخر دوران خوارزمشاهیان و حمله مغول دوام آورد و هم سلاطین و امیران و هم مردم عادی این جشن را به‌پا می‌داشتند.

مشهورترین و بزرگترین جشن سده در زمان مردآویج در سال ۳۲۳ هجری در اصفهان برگزار شده‌است و چنان‌که در تاریخ بیهقی آمده‌ است جشن سده دیگری که به یاد مردم مانده، جشنی است که در زمان سلطان مسعود غزنوی در سال ۴۳۰ هجری برگزار شد.

مطالعه کنید : سده، جشن غلبه نور بر تاریکی

به اعتقاد من ، داستان پیدایش این جشن هر چه که باشد، مهم این است که از هزار توی تاریخ پرفراز و نشیب سرزمین کهن ایران، به سلامت گذر کرده و  به ما هدیه شده است.

مطالعه کنید:

جشن، از نوع ایرانی

شکفتن گل از گل در جشن سده

شاید سده حتی فراتر از یک جشن ایرانی باشد و بتوان آن را در زمره میراث فرهنگی بشریت نام برد. در سده ، در کنار آتش پیروزی نور بر اهریمن جشن گرفته می شود و بهترین زمان برای همدلی مردم از هر دین و مذهب و نژاد و قومی و خوبی خواستن برای همه است. در سده شرق و غرب وجود ندارد. سده پیام صلح برای بشریت است.

سده، این جشن ایرانی بر شما مبارک باد

*نور زیتونی ، محمدرضا شفیعی کدکنی