نغمه‌های جاودانه؛ مروری بر زندگی و آثار حسینعلی خان نکیسا 

حسینعلی خان نکیسا (زاده ۱۲۵۸ در ترخوران تفرش – درگذشته ۵ آبانماه ۱۳۵۵ در تفرش) موسیقی‌دان، تعزیه‌خوان و خواننده صاحب سبک عصر قاجار بود. او که از پیشگامان موسیقی سنتی ایران به شمار می‌رود، به خاطر آوازهای دلنشین و تکنیک‌های منحصر به فردش در خوانندگی، جایگاهی ویژه در تاریخ موسیقی ایران دارد.

زندگی و فعالیت‌های هنری

حسینعلی خان نکیسا در خانواده‌ای اهل موسیقی متولد شد. پدرش، حاجی ملا رجبعلی، مؤذن و تعزیه‌خوان تکیه دولتی در دوره ناصری بود. نکیسا از سنین کودکی با تعزیه و موسیقی آشنایی پیدا کرد و در کنار پدرش به تعزیه‌خوانی می‌پرداخت.

او در جوانی به تهران نقل مکان کرد و در تکیه دولت به اجرای تعزیه پرداخت. نکیسا در این دوران با بزرگان موسیقی سنتی ایران مانند آقا علی تجویدی، درویش خان، و قمرالملوک وزیری آشنا شد و از آنها آموخت.

استعداد و صدای رسای نکیسا خیلی زود او را به شهرت رساند و به عنوان یکی از خوانندگان محبوب در دربار قاجار شناخته شد. او در برنامه‌های مختلف و مراسم مهم حضور می‌یافت و با آوازهای دلنشین خود مخاطبان را مجذوب می‌کرد.

برای مطالعه بیشتر:

واروژان، نابغه موسیقی که زود از دنیا رفت

پروانه موچول، نخستین ایرانی که صدای سه تارش ضبط شد

نکیسا پس از انقلاب مشروطه به فعالیت خود در زمینه موسیقی سنتی ادامه داد و با بزرگان موسیقی دوره پهلوی همکاری کرد. او در رادیو نخستین برنامه‌های موسیقی سنتی را اجرا کرد و با ضبط صفحات گرامفون، صدای خود را به گوش مخاطبان در سراسر ایران رساند.

سبک و تکنیک هنری استاد نکیسا

حسینعلی خان نکیسا از جمله خوانندگانی بود که به مکتب آواز اصفهان تعلق داشت. او با استفاده از تحریرات و صدای رسا و پرهیجان خود، سبکی منحصر به فرد در آواز ایجاد کرد.

نکیسا در اجرای دستگاه‌های مختلف موسیقی ایرانی تسلط داشت و به خاطر اجرای شورانگیز دستگاه شور معروف بود. او همچنین در اجرای تصنیف‌ها و اشعار فارسی بسیار موفق بود و با احساس و تسلط بر شعر، معنای آنها را به خوبی به شنوندگان منتقل می‌کرد.

میراث او در موسیقی ایران زمین

حسینعلی خان نکیسا یکی از مهم‌ترین شخصیت‌های تاریخ موسیقی سنتی ایران است. او با صدای رسا و تکنیک‌های منحصر به فرد خود، نقشی بسیار مهم در حفظ و گسترش این موسیقی ایفا کرد.

آثار ضبط شده نکیسا امروزه به عنوان گنجینه‌ای ارزشمند از موسیقی سنتی ایران حفظ شده و منبع مطالعه و الهام برای موسیقی‌دانان و خوانندگان نسل‌های بعد است.

برخی از آثار مشهور استاد حسینعلی خان

• آواز شور
• تصنیف مرغ سحر
• تصنیف بهار دلنشین
• آواز دشتی
• تصنیف چشم به راه

حسینعلی خان نکیسا در سال ۱۳۵۵ درگذشت و در شهر تفرش به خاک سپرده شد. یاد و نام او به عنوان یکی از اساتید بزرگ آواز ایران همواره گرامی خواهد ماند.