استفاده از مطالب، تصویرسازی ها، عکس ها، فیلم ها و پادکست ها با ذکر منبع و لینک مستقیم به وب سایت پلاك 52 بلامانع است.
شهر بابک بزرگترین شهر و یکی از زیباترین شهرهای استان کرمان لقب شهر فیروزه و مس را دارد. این شهر در جوار سه استان شیراز، یزد و کرمان واقع شده و گروه‌های قومی مختلفی در این شهر وجود دارند. شهربابک را با نام شهر علم و فرهنگ نیز می‌شناسند و در گذشته در زمینه علوم مختلف حرف‌های بسیار زیادی برای گفتن داشته است. روستای میمند به عنوان یکی از بهترین آثار بین‌المللی و تاریخی این شهر زیبا، قابل ذکر است.
بابک غربی‌ترین شهرستان استان کرمان است. مساحت این شهر چیزی نزدیک به ۱۳۵۰۰ کیلومتر مربع است. شهربابک در فاصله ۲۴۰ کیلومتری از استان تهران، در مسیر جاده ترانزیت تهران-بندرعباس واقع شده است.
شهر بابک در گذر تاریخ
بر اساس اسناد تاریخی شهربابک قدمتی ۱۲۰۰۰ ساله دارد. بسیاری از مورخان شهر بابک را محل تولد بنیان‌گذار سلسله ساسانی اردشیر بابکان می‌دانند و بنای شهر بابک را به پدر اردشیر نسبت می دهند. جنگ‌های مختلف ازجمله حمله اعراب، افغان‌ها و مغول‌ها شهربابک را ویران کرد. با باور مورخان اوج آبادانی شهربابک به عصر ساسانی می‌رسد و نام شهربابک هم از سلسله ساسانیان آمده است. البته عده‌ای هم بر این باور هستند که در زمان زرتشت شهربابک، شهری آباد بوده و آتشکده‌های زیادی در این منطقه وجود داشته است و نام این شهر به سلسله ساسانیان ارتباطی ندارد.
روستای میمند و شهر بابک
روستای میمند در شهر بابک و در ارتفاع ۲۲۴۰ متری از سطح دریا قرار دارد. این روستا با شهر بابک حدود ۳۸ کیلومتر فاصله دارد و به شهربابک، انار، رفسنجان و سیرجان نزدیک است. اغلب مسافرانی که به آن سفر می‌کنند در یکی از این شهرهای بزرگ سکنی می گرینند. این روستا به دلیل وجود صخره‌های زیاد در کوه‌هایش که به دست انسان‌ها کنده شده‌اند، به روستای دستکند میمند نیز شهرت دارد.
ریشه های میمند در شراب ناب
میمند در لغت برگرفته از دو واژه می و مند است. می به معنی شراب و مند به معنی مست و مستی است. آنچه درباره میمند می گویند نیز برگرفته از همین معنی است، تعبیری که اهالی روستا نیز بر آن باور دارند. آنطور مشهور است که مردم این ناحیه می می خوردند و وقتی مست می شدند، در اثر آن مستی، حفره ها را در دل کوه با دست می‌کندند.
اگرچه عده دیگری نیز معتقدند میمند به معنی میمنت و مبارکی است. البته که باورها به همین جا نیز ختم نمی شود و برخی نیز معتقدند ساکنان روستا از میمند فارس مهاجرت کرده و از همین رو این روستا را میمند نامیدند که باتوجه به قدمت روستا و کوچ نشین بودن ساکنان اولیه بعید به نظر می‌رسد.
دریافت جایزه مرکوری
روستای دستکند (صخره‌ای) سه هزار ساله میمند علاوه بر ثبت در میراث جهانی سازمان یونسکو، به عنوان هفتمین منظر فرهنگی- طبیعی و تاریخی در جهان موفق به دریافت جایزه مرکوری شده است.
سازه های زیرزمینی میمند چگونه ساخته شدند؟
دو نظریه در رابطه با پیدایش سازه‌های زیرزمینی میمند مطرح شده است:
نخست این که مجموعه میمند در قرون هشتم و هفتم پیش از میلاد همزمان با قوم ماد که در غرب ایران آثار معماری صخره‌ای متعددی را به یادگار گذاشته‌اند، توسط گروهی از اقوام آریایی به وجود آمده است.
همچنین این احتمال وجود دارد که بناهای صخره‌ای میمند ناشی از اعتقادات آیین مهرپرستی بوده باشد چرا که یکی از ارکان این آیین مبتنی بر شکست ناپذیری و جاودانگی پدیده‌ها است و همین عقیده آن‌ها را به سوی تقدیس کوه‌ها کشانده است و معماران و حجاران میمندی که شاید آیین مهرپرستی داشته‌اند، اعتقادات مربوط به آیین خود را در معماری سکونت گاه‌های خود پیاده کرده‌اند.
ساکنان روستای میمند بسیاری از آداب و رسوم پیشنیان خود را همچنان حفظ کرده‌اند. به‌گونه‌ای که حتی در زبان و گویش آن‌ها هنوز از کلمات پهلوی ساسانی استفاده می‌شود.
جوش زنی در محرم
یکی از مراسم‌های این روستا که در ماه محرم انجام می‌شود و شاید ریشه در اعتقادات گذشته مردمانش دارد، جوش‌زنی یا سینه‌زنی است. این شیوه عزاداری در شهر بابک هم انجام می‌شود که با نوع میمندی آن کمی تفاوت دارد؛ اما اساس عزاداری در هر دو یکسان است.
در این مراسم مردم عزادار با دست چپ کمر فرد کناری خود را محکم گرفته و یک حلقه دایره‌ای ایجاد می‌کنند. عزاداران ضمن حرکت دایره‌وار، دو قدم به عقب رفته و سپس یک قدم به جلو می‌گذارند و همزمان با این حرکت زنجیره‌ای، اشعار مذهبی نوحه خوان را پاسخ داده و با دست راست به سینه خود می‌کوبند. در مراسم جوش زنی شهربابکی‌ها، مردم عزادار یک قدم به عقب و سپس یک قدم به جلو می‌گذارند.
کیچه چیست؟
معماری اعجاب‌انگیز میمند بسیار تامل برانگیز و زیباست، مردمان سخت‌کوش این روستا درون کوه و صخره‌ها را کنده و برای خود خانه و مأمنی امن بدون استفاده از هیچ‌گونه ملاتی برپا کرده‌اند. این خانه‌ها که روی هم قرار گرفته‌اند و پنج اتاق را تشکیل می‌دهند، کیچه نام دارند. میمند حدود ۴۰۶ کیچه دارد که مجموع تعداد اتاق‌های آن‌ها به ۲,۵۶۰ می‌رسد.
معماری کیچه‌ها به‌گونه‌ای است که مانند یک عایق حرارتی عمل می‌کنند، زیرا بدنه آن‌ها سنگ یکپارچه است. نوسان درجه حرارت در داخل کیچه‌ها در طی شبانه روز بسیار اندک است، باد و باران به داخل آن نفوذ نمی‌کند و در مقابل آتش‌سوزی نیز مقاوم هستند. در فصل سرما دمای اتاق گرم و در تابستان خنک است و به‌طور میانگین درجه حرارت این اتاق‌ها حدود پنج درجه متفاوت از دمای بیرون است.
همه کیچه‌های میمند یک ساختار ندارند و از نظر اندازه و تعداد اتاق‌ها باهم متفاوت هستند؛ اما به‌طور کلی خانه‌ها دارای ورودی، اتاق نشمین در دو سوی پاگرد، یک یا چند اتاق و اصطبل هستند و دودکش، بخاری و منفذ نیز ندارند. به‌دلیل اقلیم سرد این منطقه، خانه‌های میمند ورودی‌های کوتاه و کوچک دارند. درب ورودی دارای کلیدُون است که در دیوار کناری آن نصب می‌شود و کلید را در آن قرار می‌دهند تا زبانه پشت در قرار گیرد.
تنها راه ورودی به بیرون
تنها راه ارتباطی بین داخل و خارج کیچه‌ها همین درب ورودی است که هم محل ورود و خروج اهالی خانه است و هم جهت تأمین نور و تهویه کاربرد دارد. البته تهویه به‌خوبی صورت نمی‌گیرد و روشنایی طبیعی فضای داخلی کافی نیست. ارتباطات درون روستایی نیز به غیر از مسیل مرکزی، توسط مسیرهای باریکی صورت می‌گیرد که وظیفه دفع آب‌های سطحی در زمان بارندگی را نیز بر عهده دارند.
ایرانگردی: ماسوله را نمی توان نوشت، ماسوله را باید دید
اتاق‌های کیچه‌های میمند شکل هندسی منظمی ندارند و اندازه آن‌ها متفاوت است. معمولا ابعاد یک اتاق معمولی ۳×۴ است و ارتفاع ۱٫۹۰ تا ۲٫۹۰ دارد. بزرگترین کیچه میمند ۹۰ متر مربع مساحت دارد. در داخل اتاق‌ها طاقچه‌های بزرگ و کوچکی وجود دارد که آن‌ها را با پرده می‌پوشانند و به‌عنوان محل نگهداری رختخواب، ظرف‌ها، صندوق و چراغ استفاده می‌کنند.
دلیل سیاه شدن سقف ها چیست؟
اجاق در گویش محلی مردمان میمند دیدُون نامیده می‌شود. قرار داشتن دیدون در داخل کیچه باعث سیاه شدن سقف و بدنه اتاق‌ها شده و به مانند ایزولاسیون عمل کرده و عمر کیچه‌ها را افزایش داده است.
وقتی از فاصله‌ای دور به این خانه‌های دستکند که در دل کوه نقش بسته‌اند نگاه می‌کنیم شباهتی عجیب و آشنا پیدا خواهیم کرد. شاید بتوان ادعا کرد که این خانه‌های کوچک که در قلب کوهی عظیم ساخته شده‌اند شباهت بسیار زیادی به آپارتمان‌های امروزی دارند. این خانه‌ها نیز فضاهای کوچکی هستند که در کنار هم قرار گرفته‌اند و خانواده‌هایی در هرکدام از این خانه‌ها زندگی می‌کنند. خانواده‌هایی که هرکدام ممکن است چندین فرزند داشته باشند.
