استان زنجان واقع در شمال غربی ایران، از شمال با اردبیل، از شمال شرق با گیلان و از شرق با قزوین همسایه است. زنجان از جنوب به همدان، از غرب به کردستان و آذربایجان غربی و از شمال غرب به استان آذربایجان شرقی می‌رسد. سابقه‌ی سکونت انسان در استان زنجان به چند هزار سال می‌رسد و متون تاریخی و یافته‌های باستان‌شناسی گوناگونی از دوران‌ مختلف در این استان مشاهده گردیده است. حمدالله مستوفی، از تاریخ‌نگاران قرن هشتم هجری، بنای شهر زنجان را به اردشیر بابکان نسبت داده است.

شهر زنجان تاریخ پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشته و در دوران صفویه تجدید بنا شده است. شهر فعلی نیز از دوران صفویه تا کنون توسعه پیدا کرده است.

این استان را را می‌توان به دو بخش کوهستانی و دشتی تقسیم کرد. بیشتر شهرها در دامنه‌ی کوه‌ها و دشت‌های بین مناطق کوهستانی واقع شده‌اند. چندین رودخانه در استان زنجان جاری هستند که رودخانه قزل اوزن از مهم‌ترین آنهاست. این رودخانه از کوه‌های استان کردستان سرچشمه می‌گیرد و در نهایت پس از طی مسیری طولانی و ترکیب شدن با چند رود دیگر به دریای خزر می‌ریزد، زنجان شکل تغییر یافته زندیگان یعنی اهل کتاب زند معروفترین کتاب آئین زرتشتی است.

شهر سلطانیه از شهرهای معروف استان زنجان است که دارای سابقه تاریخی بسیار زیادی است. آنچه سبب شهرت شهر سلطانیه شده گنبد معروف سلطانیه است که از زمان ایلخانان مغول برجای مانده، شهر سلطانیه در ۴۳ کیلومتری شهر زنجان با گنبد سلطانیه و مقبره اولجایتو به عنوان مهمترین آثار تاریخی و توریستی شهر چون نگینی می‌درخشد در بسیاری از متون تاریخی و سفرنامه‌ها، به عظمت بنای گنبد سلطانیه اشاره شده و بسیاری از شرق‌شناسان و باستان‌شناسان غربی نیز اهمیت فوق‌العاده آن را مورد تاکید قرار داده‌اند.

 به اجرای بابک از ۱ تا ۵ امتیاز بدهید امتیاز بدهید


گشت و گذار در باغ موزه نگارستان تهران

جامعه ای از فیروزه بر سر گنبد

بدنه اصلی گنبد و تمام ساختمان آن با آجر ساخته شده و گنبد با روکش کاشی‌های فیروزه‌ای و لاجوردی و به شیوه معرق‌کاری تزیین شده است چنانکه گویی جامه‌ای فیروزه‌ای بر تن کرده است. طبق گفته منابع تاریخی شهر سلطانیه نخستین بار در دوره ایلخانان مغول ساخته شد.

نقل شده ایلخانان مغول در ابتدا منطقه سلطانیه را به عنوان شکارگاه و ییلاقات خود انتخاب کردند. ارغون، ایلخان مغول برای اولین بار به فکر ساختن شهر سلطانیه افتاد و دستور ساختن قلعه‌ای در شهر را داد. اوج شکوفایی شهر سلطانیه را می‌توان در دوره سلطان محمد اولجایتو دانست.

گنبد هارونیه یگانه اثر برجای مانده از شهر باستانی طوس

اولجایتو در سال ۷۰۲ هجری قمری کار ساخت شهر را در دست گرفت و برای هرچه بهتر انجام دادن کار از بسیاری از معماران و هنرمندان خواست که به سلطانیه بیایند. وی پس از ساختن سلطانیه، آن را به مرکز حکومت خود مبدل کرد. اولجایتو دستور ساخت بارویی به طول ۳۰ هزارگام و ساختن آرامگاهی پرشکوه در درون آن را داد که امروز گنبد سلطانیه نامیده می‌شود.

آرامگاه ملاحسن کاشی

در قسمت جنوبی گنبد، آثار ساختمان مسجدی دیده می‌شود که محراب آن دارای حاشیه گچبری است. با ملاحظه دقیق این بنای عظیم، به نظر می‌رسد که علاوه بر محل آرامگاه اصلی که شامل ساختمان مرکزی گنبد است و به نام تربت خانه شهرت دارد، در کنار گنبد سلطانیه آرامگاه ملاحسن کاشی نیز وجود دارد. مولانا حسن بن محمود کاشانی آملی معروف به  حسن کاشی  عارف و شاعر دربار سلطان محمدخدابنده (اولجایتو) بود.

درباره این که بنا در چه دوره‌ای ساخته شده اختلاف نظر وجود دارد، برخی آن را مربوط به دوران اولجایتو و برخی دیگر آن را مربوط به دوران شاه طهماسب صفوی می‌دانند. کاشی‌های طلایی رنگ و منقش و هشت گوش تربت خانه و ازاره‌های آن از لحاظ هنر کاشی پزی فوق‌العاده ممتاز و کم نظیر است.

پلان بنا در قسمت همکف و طبقه اول با فضاهای اطراف مرتبط با گنبد، نزدیک به مستطیل و ادامه مجموعه در طبقه دوم و سوم دارای پلان هشت ضلعی است. این بنا از سه فضای گنبدخانه، تربت‌خانه و سردابه تشکیل شده است. گنبد آرامگاه اولجایتو، با ارتفاع ۵۰/۴۸ متر و قطر دهانه ۴۰/۲۴ متر، بزرگ‌ترین گنبد تاریخی در ایران و بزرگترین گنبد آجری در جهان است.

این گنبد نخستین گنبد دو جداره در جهان است که نمی‌توان نمونه‌ای قدیمی‌تر از آن در جهان یافت. ضخامت گنبد ۱۶۰ سانتی‌متر و فضای خالی بین دو پوسته ۶۰ سانتی‌متر است. سیستم دو جداره بودن به لحاظ بالا بودن مقاومت بنا در لنگرهای خمشی و برشی، آن را توخالی و بنا را در مقابل زلزله آسیب‌ناپذیر کرده است.

مدرسه غیاثیه، یادگار شاهرخ تیموری

سلطانیه، گنبدی منحصری به فرد

اگر چه سن پائولوزی (یکی از اساتید بزرگ مرمت ایتالیایی) تشابهاتی را ازگنبد کلیسای سانتاماریا دلفیوره ی فلورانس به این گنبد بیان نموده ولی اینجا مجالی بود برای بیان این مطلب که این بنای زیبای آجری با گنبد آن هرگز کوچکترین تشابهی را با سایر گنبدهای جهان نداشته و اساسا ساختار گنبد سلطانیه ویژگی خاص منحصر به فرد خودش را داشته و هیچ تشابهی به گنبد این کلیسا ندارد.

از کل مجموعه بزرگ سلطانیه که شامل  بیمارستان، خانقاه و میانسرا بسیار وسیع بوده، تنها گنبدخانه و آرامگاه بر جای مانده‌ است. فضای تربت خانه‌ها بعدها به آن افزوده شده‌ است. برخی عقیده دارند که اولجایتو این بنا را به آرامگاه امامان شیعه اختصاص داده بود و قصد داشت تا پیکر امام علی (ع) و  امام حسین (ع)  را به این محل انتقال دهد که با مخالفت علمای شیعه مواجه شد.

کار بازسازی گنبد سلطانیه از سال ۱۳۴۸ آغاز شده و تا امروز در بیش از ۹ دوره مورد بازسازی قرار گرفته است. گنبد سلطانیه در سال ۱۳۸۴ به عنوان هفتمین اثر ایرانی در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو به ثبت رسید.