استفاده از مطالب، تصویرسازی ها، عکس ها، فیلم ها و پادکست ها با ذکر منبع و لینک مستقیم به وب سایت پلاك 52 بلامانع است.
آتشکده به گونه‌ای از نیایشگا‌ه زرتشتیان گفته می‌شود که آتش در جای خاصی از آن قرار دارد و مهم‌ترین نیایش‌های دینی در آن و در برابر آتش انجام می‌گیرد. شکل و بنای آتشکده‌ها در همه جا یکسان است. امروزه ساختار منحصر به فرد این نوع بناها که آثار نمادین معماری مذهبی ایران باستان به شمار می آیند، در کانون توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار گرفته است.
ایران دارای آتشکده های بسیاری است که برخی در گذر زمان مورد تخریب قرار گرفته و برخی نیز خاموش شده اند. واژه آتشکده به معنای خانه آتش است. و برگرفته از آتخش کدگ و کدگ آتش می باشد. در متون متاخر دوره ساسانی تا اوایل دوره اسلامی آتشکده ها را با نام مان آتش و خانه آتش معرفی نموده اند. واژه های جدید تر نیز آتش خانه یا آتش خان است که همگی معنای آتشکده را می دهند.
آتشگاه چک چک یزد
زیارتگاه چک چک در حوالی اردکان یزد، از مهم‌ترین زیارتگاه‌های زرتشتیان جهان که از اهمیت و ارزش زیادی نزد پیروان این دین برخوردار است. واژه اردکان از دو بخش ارد که به معنی مقدس است و کان به معنی معدن تشکیل شده است.
موقعیت های تاریخی و مذهبی زیادی در این شهر واقع شده که یکی از رمزآلودترین و زیباترین آن ها آتشگاه چک چک است. موقعیت مکانی این زیارتگاه و وجود درختان سرسبز و چشمه آب در میان سرزمینی کویری یکی از معجزه های خلقت را به تصویر می کشد.
داستان نیک بانو، دختر یزدگرد سوم
کارشناسان مذهبی و تاریخی هنوز درباره نحوه ایجاد این زیارتگاه به اتفاق‌نظر نرسیده‌اند. اما در ورودی آن نوشته ای قرار دارد که آقای رستم بلیوانی، رئیس سابق انجمن زرتشتیان شریف‌آباد یزد، مسئولیت تالیف آن را برعهده داشته و به تاریخچه و اتفاق‌های این محل اشاره دارد.
در این متن آمده که طبق اسناد تاریخی و مذهبی، در دوران سلطنت یزدگرد سوم، آخرین پادشاه ساسانی، اوضاع ایران رو به وخامت می‌رود و یزدگرد برای نجات خاندانش از مدائن راهی منطقه نسبتا امن یزد می‌شود. به همین دلیل برای محافظت از آنها، استحکاماتی(حصار و برج و خندق) بنا می‌شود و شاید اسم یزد از روی یزدگرد گرفته شده است.
یزدگرد، پنج دختر و دو پسر داشت که با شایع‌شدن خبر مرگش، اعضای خانواده او به اطراف یزد متواری شده و هر یک به عاقبتی گرفتار می‌شوند. نیک‌بانو دختر یزدگرد یکی از این افراد بود که به‌سمت کوهی می‌رود و در آن غیب می‌شود و این گونه آن کوه مکانی مقدس برای زرتشتیان سراسر دنیا می گردد.
برای مطالعه بیشتر:
پنج هزار سال تاریخ ایران، چشم رسانه های جهان را خیره کرد
در محل ورود نیک بانو، شکافی در کوه وجود دارد که چشمه‌ای جاری شده و از آب آن، درخت بزرگی به قطر بیش از یک متر از دل سنگ روییده است. طبق این افسانه، کوه چک چک هر سال به یاد نیک بانو اشک می‌ریزد.
آنبعدها گویند که چوپانی او را در خواب می بیند و نیک بانو به او می فرماید تا بنای پیر سبز یا همان زیارتگاه چک چک را به یاد او بنیان گذارند. چوپان ماجرای این خواب را با بزرگان زرتشتی در میان می گذارد و آنها با هم شروع به ساخت این زیارتگاه می کنند.
معماری زیارتگاه چگونه است؟
ساختمان سنگی زیارتگاه چک چک شبیه به دهانه یک غار به نظر می‌رسد که در دل کوه قرار دارد و مجهز به امکاناتی مثل آب و برق است. این زیارتگاه شامل یک محوطه، ساختمان آتشکده و مجموعه‌ای از ساختمان‌ها می‌شود که در پنج طبقه نامنظم و به‌صورت پلکانی ساخته شده‌اند و در نهایت به آتشکده می‌رسند.
برای مطالعه شما: ستایش الهه آب در بیشاپور
در این مجموعه، اتاق‌ها یا شبستان‌هایی موسوم به خیله برای استراحت ساخته شده است و درون یکی از اتاق‌ها، چاهی قرار دارد که پیروان آیین زرتشت به منظور برآورده‌شدن حاجت‌ها و آرزوهای خود، نخی را دور طناب چاه گره می‌زنند. در کنار شبستان‌ها، یک تنور و آشپزخانه برای رفاه بازدیدکنندگان ساخته شده است تا بتوانند برای کشتن گوسفند نذری و پخت گوشت و نان از آنها استفاده کنند.
در ورودی این زیارتگاه، در فلزی طلایی و زیبایی جلوه‌گری می‌کند که نقش سرباز هخامنشی با نیزه‌ای در دست روی آن نقش بسته است. این محل کفی از سنگ مرمر و سقفی سنگی دارد که یک چلچراغ در وسط آن آویزان است.
آب و درخت دو عنصر شکوهمند این زیارتگاه
از بخشی از سقف، قطره‌های آب بر زمین می‌ریزد و به همین دلیل ظرف‌هایی برای جمع‌آوری آنها در نظر گرفته شده است که بخشی از آن برای مصرف خوراکی به کار می‌رود و بخشی به‌عنوان تبرک به زائران داده می‌شود. به‌دلیل ریزش قطره‌های آب، کف این محل همیشه نم دارد. آب و درخت دو عنصر شکوهمند این زیارتگاه هستند اما وجود آنها در این کویر خشک کمی دور از ذهن به نظر می‌رسد. برای برخی زرتشتیان، حضور این دو عنصر به معجزه‌ای شبیه می‌ماند که برای سبز نگه داشتن یاد نیک بانو دختر یزدگرد سوم رخ داده است.
برخی از پیروان این آیین کهن معتقدند که نیک بانو در حال گریز از دشمنان بوده و در این محل از اهورامزد (خدا) طلب کمک می‌کند، دهانه‌ای در کوه باز می‌شود و دختر را به درون می‌کشد اما به هنگام بسته شدن دهانه، قسمتی از چوبدستی وی بیرون می‌ماند، پس از مدتی از بالای این کوه بی‌آب و علف قطره آب مانند اشک چشم یتیمان و ستم دیدگان به زمین می‌چکد و آن عصا تبدیل به درختی تنومند می‌شود.
مراسم باشکوه زرتشتیان در زیارتگاه چک چک
پیروان زرتشت در روزهای ۲۴ تا ۲۸ خرداد از گوشه وکنار کشور و خارج از ایران برای انجام آیین‌های خاصی، خود را به این مکان می‌رسانند که از آن جمله می‌توان به نیایش همگانی، دعا، آوردن یا پختن نان نذری (سیرگ یا سیرو) و پخش آن بین زائران، خواندن اوستا و نیایش اهورامزدا، روشن‌کردن شمع و عود و آتش، سدره پوشی، خواندن سرودهای شاد، پختن آش و غذاهای نذری و……اشاره کرد.
این مراسم تا حدی باشکوه است که به‌عنوان حج زرتشتیان شناخته می‌شود. زرتشتیان در این محل گرد هم می‌آیند تا یاد نیک‌بانو و آنچه را که بر نیاکان آنها رفته است، گرامی بدارند.
عکس ها: غلامرضا شهدادیان
